Dekalog - katecheza 2: Początki: Abraham ojcem naszej wiary

Zanim powiemy o Mojżeszu i wydarzeniach na Synaju, o przekazaniu tablic Przymierza, zechciejmy bardzo skrótowo umiejscowić te wydarzenia w historii, oczywiście pamiętając o tym, że przedstawiamy je w zgodzie z dzisiejszym stanem wiedzy, a także chronologią, w jakiej udało się ustalić te ważne zdarzenia. Nie wolno zapominać, że wiara ludzi w Jednego Boga kształtowała się powoli, że wraz z rozwojem cywilizacji rozwijała się także kultura duchowa i życie religijne. Podstawowym źródłem naszej wiedzy o wierze w Boga Jedynego jest dla nas Biblia, bo przecież ona ukazuje podstawy tego, co Bóg sam o sobie objawił ludziom w świętych tekstach. Jak dobrze wiemy, chrześcijaństwo ma judaistyczne korzenie, wywodzi się z religii Izraela, czyli z judaizmu i księgi Starego Testamentu ukazują nam rozwój Bożego Objawienia, zapowiadają mającego przyjść na świat Mesjasza, którym jest Jezus Chrystus, nasz Zbawiciel.
Dlatego warto zapytać, jakie były początki naszej wiary. Początki te mamy opisane w księdze Rodzaju, czyli w pierwszej księdze Starego Testamentu. Zgodnie ze stanem dzisiejszej wiedzy, pierwsze fakty historyczne o religii Izraela mamy zapisane od 12 rozdziału Księgi Rodzaju, czyli od postaci Abrahama, który jest uważany za pierwszą postać historyczną na kartach Biblii. Wzmianki o nim znajdują się także w tekstach pozabiblijnych, pisanych w czasach, gdy księgi biblijne były spisywane.
Pierwszą i ważną datą dla kształtowania się narodu izraelskiego to czas około roku 1800 przed Chrystusem. Wtedy to Abraham opuszcza ojczyste strony i udaje się do ziemi Kanaan (dzisiejsza Palestyna). Jest on pierwszym z rzędu patriarchów, którzy odegrali ważną rolę w formacji Narodu Wybranego, zarówno w kształtowaniu się politycznego, jak i religijnego oblicza narodu.
Księga Rodzaju mówi, że ojcem Abrahama był Terach (Rdz 11, 26-27). Nic o nim nie wiadomo poza tym, że był poganinem i czcił bóstwa na sposób przyjęty w ówczesnej Mezopotamii. Biblia podaje, że Abraham zamieszkiwał w Ur chaldejskim i że oddawał on cześć Bogu. Jego doświadczenie Boga było od samego początku osobiste i pełne przekonania, że jest to Bóg prawdziwy. To pozwoliło mu zachować wiarę w jedynego Boga, gdy przebywał pośród ludów pogańskich.
Biblia podaje dzieje Abrahama, poczynając nie od jego narodzin, ale od powołania. Bóg zwraca się do Abrahama z wezwaniem: „Wyjdź z twojej ziemi rodzinnej i z domu twego ojca do kraju, który ci ukażę. Uczynię bowiem z ciebie wielki naród, będę ci błogosławił i twoje imię rozsławię [...] Przez ciebie będą otrzymywały błogosławieństwo ludy całej ziemi" (Rdz 12, 1-3). Posłuszny głosowi Boga Abraham rozpoczyna wędrówkę, ufając całkowicie Bogu i Jego obietnicy dotyczącej ziemi i licznego potomstwa (por. Rdz 13, 14-17; 15, 5. 7. 18; 22, 15-18; 24, 7).
Biblia opisuje kolejne próby, jakim została poddana wiara Abrahama. Największa i najtrudniejsza z wszystkich dotychczasowych dotyczyła złożenia ofiary ze swego jedynego syna Izaaka. Jest to jedno z najważniejszych wydarzeń w historii zbawienia i jedno z najtrudniejszych dla komentatorów miejsc Biblii. „Ofiara z Izaaka" była i jest przedmiotem wielu komentarzy zarówno w chrześcijaństwie i w judaizmie. Tekst ten jest także niezwykle bogaty od strony psychologicznej.
Gdy Bóg wezwał Abrahama on odpowiedział „oto jestem" (Rdz 22, 1c). Zaznaczył w ten sposób swoją gotowość, swoją chęć. Owo „jestem", to wyraz tej gotowości.
Aby jednak dobrze zrozumieć tę próbę, należy pamiętać o tym, że ludy Kanaanu miały zwyczaj składania w ofierze bożkom pierworodne dzieci. Czy Abraham jest w stanie złożyć swemu Bogu taką ofiarę? Bóg żąda, aby złożył Mu w ofierze tak długo oczekiwanego syna obietnicy, Izaaka.
Ten Boży nakaz wydaje się przerażający. Bóg zdaje się być tyranem żądnym krwi, pastwiącym się nad człowiekiem, Bogiem spragnionym ludzkiego bólu i Bogiem absolutnie nielogicznym, zaprzeczającym samemu sobie. Biblia pisze: „Nazajutrz rano Abraham osiodłał swego osła, zabrał ze sobą dwóch ludzi i syna Izaaka, narąbał drzewa do spalenia ofiary i ruszył w drogę do miejscowości, o której mu Bóg powiedział" (Rdz 22, 3).
Pismo Święte nie mówi nic o tym, co czuł tej nocy Abraham. Ta bezsenna noc była nocą zmagania się z sobą samym. Abraham nie od razu odpowiedział Bogu, nie działał impulsywnie. Bóg nie potrzebuje tego od nas. On potrzebuje od nas świadomego posłuszeństwa, przecierpianego. Abraham wykonał ten trudny rozkaz, choć z pewnością miał coraz więcej wątpliwości co do wypełnienia obietnicy o potomstwie. Bóg nagradza wiarę Abrahama. Nie chce ofiary z człowieka. Jest inny niż bogowie Kanaanu. Miejsce człowieka zajmie zwierzę. „Nie podnoś ręki na chłopca i nie czyń mu nic złego! Teraz poznałem, że boisz się Boga, bo nie odmówiłeś Mi nawet twego jedynego syna. Abraham, obejrzawszy się za siebie, spostrzegł barana uwikłanego rogami w zaroślach. Poszedł więc, wziął barana i złożył w ofierze całopalnej zamiast swego syna" (Rdz 22, 12-13). Wydarzenie to było odczytane jednoznacznie przez Abrahama i jego potomstwo: tylko Bóg może rozporządzać życiem człowieka, ponieważ jest ono Jego wyłącznym darem i należy do Niego. Odczytano to wydarzenie jako jednoznaczne odrzucenie ofiary z ludzi, co czynili niekiedy poganie (por. 2 Krl 3, 27). Przygotowany przez Boga baranek stał się pierwszą krwawą ofiarą w historii zbawienia. Odtąd w zastępstwie życia człowieka naród wybrany będzie składał w ofierze zastępczej życie zwierząt.
Bóg następnie odnawia uroczyście swoją obietnicę, pieczętując ją przysięgą, mającą walor przymierza. „Przysięgam na siebie, wyrocznia Pana, że ponieważ uczyniłeś to, a nie oszczędziłeś syna twego jedynego, będę ci błogosławił i dam ci potomstwo tak liczne jak gwiazdy na niebie i jak ziarnka piasku na wybrzeżu morza" (Rdz 22, 16-17).
Abraham dał dowód autentyzmu swej wiary, która jest bezgranicznym zaufaniem słowu Boga. Jest już nowym człowiekiem wypełniającym błogosławieństwo. Na znak tej przemiany otrzymuje od Boga nowe imię. Przedtem nazywał się Abram, a teraz będzie się nazywał Abraham (Por. Rdz 17, 3).
Biblia pokazuje Abrahama i jego życie jako nowy początek historii zbawienia. Z czasem Abraham stal się postacią o ogromnym znaczeniu religijnym, tym, który otrzymawszy rozkaz Boga, poddał mu się z bezgranicznym posłuszeństwem.
Żydzi do dziś w swoich modlitwach nazywają go „Ojcem", wielbiąc w nim pierwszego człowieka, który wyrzekł się bałwochwalstwa i uwierzył w jedynego Boga. W islamie Abraham otoczony jest czcią największą ze wszystkich postaci biblijnych, a islam jest nazywany przez muzułmanów religią Abrahama. Nazywają go „Przyjacielem Boga" - El-Chalil i wierzą, że siedzi na tronie obok Allaha razem z Mahometem, Także w tradycji chrześcijańskiej Abraham jest postrzegany jako protoplasta ludu Bożego (por. Ps 105; 1 Krn 15, 4-22; Ne 9, 7-8), przodek Jezusa Chrystusa (por. Mt 1, 2; Łk 3, 34). Jest jedną z największych postaci, jest czczony jako ten, który zawierzył Bogu wbrew wszelkim okolicznościom zewnętrznym. Nazywany jest „ojcem wszystkich wierzących", „ojcem naszej wiary".