Ks. Jerzy Bagrowicz

Dekalog 18. Trzecie przykazanie Boże: „Pamiętaj, abyś dzień święty święcił".

„Dzień święty" - od świętowania szabatu do świętowania niedzieli

Dziś uroczystość Zesłania Ducha Świętego, nazywana Pięćdziesiątnicą. To nawiązanie do starej, jeszcze starotestamentowej tradycji, gdy 50 dni po święcie Paschy obchodzono święto pierwszych zbiorów. Było to święto dziękczynienia za zbiory i przypomnienie wyjścia z niewoli egipskiej. Tamto święto wspominało powstanie Ludu Izraela. Uroczystość Zesłania Ducha Świętego przenosi nas do Wieczernika, gdzie Duch Święty zstąpił na apostołów zgromadzonych wokół Matki Bożej. Tam zrodził się i ukazał światu nowy Lud Boży, Kościół Jezusa Chrystusa. Natomiast tradycyjna nazwa Zielone Święta lub Zielone Świątki, nawiązuje do ludowych tradycji obchodzenia Święta Zesłania Ducha Świętego. Maj, to czas wiosny, radości i zabaw na świeżym powietrzu, czas ochotnego świętowania. Warto poświęcić nieco uwagi świętowaniu, zwłaszcza że współcześnie rodzą się nowe jego formy, nie wszystkie są właściwe, nie wszystkie prowadzą do przeżywania autentycznej radości.
To bardzo wymowne, że pośród innych, ważnych przykazań, Bóg daje także nakaz świętowania dnia świętego. Przywykliśmy do tego, że oprócz dni pracy zawodowej są także dni wolne od pracy. Nie dziwimy się także, że w kalendarzu obok zwykłych dni roboczych mamy niedziele, święta czy uroczystości. Czy jednak nie sprowadzamy czasami sensu świętowania do zwykłego wypoczynku? Do nicnierobienia?
Przeczytajmy uważniej tekst trzeciego przykazania: „Pamiętaj, abyś dzień święty święcił". Podkreślamy mocno, że chodzi o święcenie „dnia świętego", a nie jedynie dnia wolnego od pracy, choć problemowi spędzania wolnego czasu także warto byłoby przyjrzeć się nieco uważniej.
Dzień święty dla chrześcijan to przede wszystkim niedziela, która małą Wielkanocą, dniem dziękczynienia Bogu za cud stworzenia świata i człowieka, za cud odkupienia człowieka przez Syna Bożego Jezusa Chrystusa, jest pamiątką zmartwychwstania Chrystusa i pamiątką Zesłania Ducha Świętego. Tajemnica Zesłania Ducha Świętego na młody Kościół wieńczy tajemnicę paschalną, czyli mękę, śmierć i wywyższenie Chrystusa w tajemnicy wniebowstąpienia. Otwiera się czas Kościoła, czyli czas dzieła realizacji zbawczego Jezusa Chrystusa w Kościele, czas świętowania, a więc „święcenia" dnia świętego. Dzień święty to także każde święto i uroczystość ustanowione jako pamiątka dzieła zbawienia w Jezusie Chrystusie.
Jezus nie zniósł prawa Bożego zawartego w Dekalogu, ale ukazał jego głębsze pojmowanie. Dlatego też nie powinniśmy zapominać o tym, że świętowanie dnia świętego swymi korzeniami sięga do najodleglejszej tradycji i historii ludzkiej kultury. Przypominam, że ogłoszenie dziesięciu przykazań na górze Synaj to lata ok. 1250-1230 przed Chrystusem. Trzecie przykazanie Boże jest najstarszym składnikiem wszelkich kodeksów pracy, jakie pojawiły się kiedykolwiek w ludzkich dziejach i pojawiają się za naszych czasów (Jan Paweł II). Pierwszym tekstem w historii ludzkiej kultury, który mówi o tym jest następujący tekst z Księgi Wyjścia: „Sześć dni będziesz pracował, a dnia siódmego zaprzestaniesz pracy, aby odpoczął twój wół i osioł, i odetchnęli syn twojej niewolnicy i cudzoziemiec" (Wj 23, 12). Następnym tekstem, nawiązującym do poprzedniego jest tekst z Księgi Powtórzonego Prawa: „Będziesz strzegł szabatu, aby go uświęcić, jak ci nakazał twój Bóg, Jahwe. Sześć dni będziesz pracował i wykonywał wszelką twą pracę, lecz w siódmym jest szabat twego Boga Jahwe [...], aby wypoczął twój niewolnik i twoja niewolnica, tak jak ty. Pamiętaj, że byłeś niewolnikiem w ziemi egipskiej, a wyprowadził cię stamtąd twój Bóg, Jahwe, ręką mocną i wyciągniętym ramieniem. Przeto ci nakazał twój Bóg, Jahwe strzec dnia szabatu" (Pwt 5, 12-15). Tekst ten wskazuje, że święcenie szabatu ma być pamiątką i znakiem wyzwolenia z niewoli egipskiej.
Od początku ogłoszenia nakazu świętowania dnia świętego przykazanie to pojmowano jako konsekwencję dwu pierwszych przykazań: „Nie będziesz miał bogów cudzych przede mną" (I przyk.) i „Nie będziesz brał imienia Pana, Boga twego, nadaremno" . Bóg rezerwuje dla siebie i dla człowieka „czas święty", który ma służyć oddawaniu czci Bogu jedynemu i prawdziwemu (I przykazanie) oraz uczczeniu Jego Imienia (II przykazanie).
Człowiek powinien świętować dzień szabatu, ponieważ w ten sposób naśladuje Boga samego, który - jak to plastycznie ukazuje Księga Rodzaju - po sześciu dniach stworzenia odpoczął. Księga Rodzaju podaje więc, że ten dzień szabatowy ma być zarezerwowany dla oddawania czci Bogu. Kiedy już z biegiem czasu ustaliła się liturgia religii Mojżeszowej, w synagogach w szabat i święta sprawowano obrzędy religijne, których celem było oddanie czci Bogu, przypomnienie wielkich dzieł Boga, a szczególnie Paschy żydowskiej obchodzonej na pamiątkę wyjścia z Egiptu. Wprowadzono także ścisły nakaz odpoczynku, a więc powstrzymania się od prac fizycznych, od dalekich podróży. Szabat z czasem stał się czymś więcej niż tylko dniem odpoczynku, stał się świadectwem tożsamości narodowej i religijnej Izraela. W Księdze Wyjścia czytamy, że łamanie szabatu było uważane za profanację świętości Boga i jako bałwochwalstwo było karane śmiercią (por. Wj 31, 13-14; 20, 12-20). Możemy gorszyć się takim fundamentalizmem i rygoryzmem religijnym ludzi tamtej epoki, ale trzeba sobie powiedzieć, że wierność świętowaniu szabatu przez kilka tysięcy lat pozwoliła Żydom zachować nie tylko tradycje religijną, ale i odrębność kulturową oraz narodowość. Mówi się, że to szabat pomógł ocalić Izraelitów jako naród, co pozwoliło po 20 wiekach rozproszenia powrócić do odrodzenia państwa Izrael w połowie XX wieku.
Jezus zachowywał szabat. Ewangelia według św. Łukasza wspomina: „ W dzień szabatu udał się swoim zwyczajem do synagogi" (Łk 4, 16). Jezus jednak nie mógł pogodzić się z pewnym formalizmem, który wkradł się w przestrzeganiu szabatu (por. Mk 2, 23-28; 3, 1-6). . Dlatego też uzdrawiał chorych w szabat, co spotkało się z oburzeniem faryzeuszy, którzy oskarżali Jezusa: „Ten człowiek nie jest od Boga, bo nie zachowuje szabatu" (J 9,16).
Zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa, jak podają ewangelie, dokonało się „pierwszego dnia po szabacie" (zob. J, 20, 1). Tak więc ten dzień powoli stawał się dla chrześcijan dniem świątecznym. Pod koniec pierwszego wieku dochodzi do całkowitego zerwania młodego chrześcijaństwa z synagogą i wtedy to upowszechnia się zwyczaj zbierania się chrześcijan w pierwszy dzień tygodnia, aby sprawować pamiątkę śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, aby wyjaśniać naukę Jezusa Chrystusa i we wspólnocie wierzących łamać chleb, czyli wypełniać testament Jezusa z Ostatniej Wieczerzy: „To czyńcie na moją pamiątkę" (zob. Łk 22, 19). Tak więc dzień po szabacie stał się dla chrześcijan „dniem świętym". A ten obyczaj pierwszych chrześcijan stał się normą dla przyszłych pokoleń chrześcijan, aż po współczesność.
Warto przypomnieć, że również Zesłanie Ducha Świętego na apostołów było w pierwszy dzień po szabacie (zob. Dz 2, 1). Od początku chrześcijaństwa było ono odczytywane jako szczególny dar spełnienia się obietnicy Jezusa Chrystusa i uroczyście świętowane. Tak więc zbawienie ofiarowane ludziom przez Jezusa Chrystusa zostaje dopełnione darem Ducha Świętego. To On kontynuuje zbawcze dzieło Chrystusa w liturgii Kościoła. Chrystus zesłał Ducha Świętego, aby w świecie odkupionym przez Jego śmierć i zmartwychwstanie budował wspólnotę wierzących - Kościół. To budowanie Kościoła mocą Ducha Świętego rozpoczęło się wylaniem Jego darów w dzień Zesłania Ducha Świętego. Otrzymujemy te dary w Eucharystii, gdy lud Boży gromadzi się na mszy, bo jest ona szczególnym i uprzywilejowanym miejscem działania Ducha Świętego. W czasie mszy prosimy Ducha Świętego także o to, aby nas przemieniał i jednoczył w wierze, nadziei i miłości. Pamiętamy przecież, że w każdym z nas od chwili chrztu żyje i działa Duch Święty, który prowadzi do zbawienia. Dlatego niech w naszym życiu wiary nie braknie modlitwy do Ducha Świętego, wołania o Jego moc i światło. Dlatego też niech nasze świętowanie w dzisiejszą uroczystość będzie radosne i pełne dziękczynienia Bogu za jego dary.